İnsan vücudu için gerekli olan pek çok mineralden biri olan demir, oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerinde bulunan hemoglobin (HGB) üretimi için kullanılır. Demir seviyesinin düşük olması kırmızı kan hücrelerinin yeterince oksijenlenememesine ve dolayısıyla daha az üretilmesine yol açar. Bunun neticesinde doku ve organlarda bulunan oksijen miktarı azalır ve hâlsizlik, yorgunluk, baş dönmesi, konsantrasyon bozukluğu gibi pek çok şikayete yol açar. Besinler yoluyla alınan demir mineralini, vücudun ihtiyacı doğrultusunda depolayan ve serbest bırakan ise ferritindir. Ferritin, demirin çözünmesi, depolanması ve salınmasından sorumlu bir tür protein kompleksidir. Halk arasında demir deposu olarak da bilinen ferritin, çoğunlukla hücrelerde ve az miktarda kan dolaşımında bulunur. Demirin depolanmasından sorumlu olan bu protein, yapılan laboratuvar testi ile ölçülür. Vücutta demir depolarının doluluğunun ölçümü olarak da tanımlanabilen ferritin testi ile vücuttaki demir miktarı kolayca anlaşılabilir. Ferritin eksikliği nedir sorusunu yanıtlamadan önce ferritin nedir bunu iyi anlamak gerekir.

İçindekiler

Ferritin nedir?

Ferritin düşüklüğü nedir?

Ferritin düşüklüğü neden olur?

Ferritin düşüklüğü belirtileri nelerdir?

Ferritin düşüklüğü tedavisi

Ferritin yüksekliği nedir?

Ferritin yüksekliği neden olur?

Ferritin yüksekliği belirtileri nelerdir?

Ferritin yüksekliği tedavisi

Ferritin nedir?

Farklı besin kaynaklarından alınan demir, insan metabolizmasında önemli bir yere sahiptir. Kanda en fazla sayıda bulunan hücre türü olan eritrositler ya da farklı bir deyişle kırmızı kan hücreleri, doku ve organlar için hayati bir öneme sahip olan oksijenin taşınmasından sorumludur. Alyuvarlar olarak da bilinen bu hücrelerin, dokulara yeterince oksijen sağlayabilmesi ise vücutta yer alan demir miktarına bağlıdır. Ferritin ise vücutta bulunan demirden farklı olarak, var olan demiri depolayan ve salınımını kontrol eden bir tür protein kompleksidir. Ferritin proteini, vücut hücrelerinde ve özellikle hepatosit olarak bilinen ve karaciğerin yaklaşık olarak %75'ini oluşturan hücrelerde, kemik iliğinde ve bağışıklık sistemi hücrelerinde bulunur. Besinler aracılığıyla alınan demirin depolanmasından ve gerekli olduğunda salınmasından sorumlu olan ferritin, vücudun demir deposu olarak da tanımlanabilir. Ferritin ne demek sorusuna verilebilecek en doğru yanıt budur. Vücutta yer alan demir miktarının ölçümü de ferritin testi ile yapılır. Ferritin düşüklüğü, vücutta bulunan demir deposu seviyesinin düşüklüğünü gösterirken, ferritin yüksekliği ise demirin aşırı miktarda depolandığına işaret eder. Normal ferritin değeri, yaşa ve cinsiyete göre farklılık gösterse de genel olarak erkeklerde 20-500 ml/ng, kadınlarda ise 20-200 ml/ng'dir. Kadınlarda bu değerin düşük olmasının sebebi, her ay düzenli olarak görülen âdet kanamalarıdır. Pek çok farklı sebepten dolayı oluşabilen ferritin eksikliği, hekimin önerdiği tedavi yöntemleri ile kolayca giderilebilir.

Ferritin düşüklüğü nedir?

Ferritin kaç olursa tehlikelidir ve ferritin nasıl yükselir sorularını yanıtlamadan önce ferritin düşüklüğü nedir bunu iyi anlamak gerekir. Demirin depolanmasından ve salınımından sorumlu olan ferritin protein miktarının, normal değerlerin altında olması vücutta yer alan demir depolarının boş olduğunu gösterir. Halk arasında kansızlık olarak da bilinen demir eksikliği, ferritin eksikliğinin doğal bir sonucudur. Kırmızı kan hücrelerinin, akciğerden aldığı oksijeni dokulara ulaştırmasında önemli bir yere sahip olan demirin vücutta az olması, alyuvar üretimini olumsuz etkiler. Buna bağlı olarak demir eksikliği anemisi ortaya çıkar.

Ferritin düşüklüğü neden olur?

Kanda, ferritin miktarının normal değerlerin altında olması ya da farklı bir deyişle ferritin düşüklüğü, sıklıkla aşırı çay, kahve tüketimine ve düzensiz beslenmeye bağlı olarak görülür. Ayrıca âdet, gebelik, emzirme dönemleri ve düzensiz beslenmeye bağlı olarak da demir alımının kısıtlanması da ferritin düşüklüğüne yol açar. Ferritin düşüklüğünün diğer sebepleri şöyle sıralanabilir:

Sık sık doğum yapmak

Düşük

Kürtaj

Erken doğum

Aşırı pişirilmiş et

İşlenmiş et ürünlerinin sıklıkla tüketilmesi

C vitamini eksikliği

Mide ve bağırsak problemleri

Kronik hastalıklar

Kan kaybı

Gastrointestinal sistemde görülen kanser, polip ve divertikül varlığı

Ferritin düşüklüğü belirtileri nelerdir?

Vücuttaki demir seviyesinin düşmesine paralel olarak ferritin seviyesi de düşer. Kırmızı kan hücrelerinde bulunan ve oksijenin taşınmasından sorumlu olan hemoglobin molekülünün üretimi için gerekli olan demirin, vücutta yeterli miktarda bulunmaması sonucunda kırmızı kan hücrelerinin doku ve organlara taşıdığı oksijen miktarı azalır. Buna bağlı olarak yeterince oksijenlenemeyen doku ve organların işleyişi bozulur ve bu durum, bazı rahatsızlıklara yol açar. Ferritin düşüklüğü az ya da orta miktarda ise herhangi bir belirti göstermeyebilir. Ancak normal değerlerin altında olan ferritin miktarı aşağıdaki belirtilere yol açar:

Hâlsizlik ve yorgunluk

Uyuşukluk

Sabahları zor kalkma

Anksiyete

İştahsızlık

Toprak ve kireç yeme isteği

Baş dönmesi

Baş ağrısı

Kulak çınlaması

Üşüme hissi

Unutkanlık

Sinirlilik

Konsantrasyon bozukluğu

Kaşıntı

Saç dökülmesi

Cilt renginde solgunluk

Cilt kuruluğu

Tırnakların kolay kırılması

Tırnaklarda çizgili görünüm

Nefes darlığı

Bacak ağrısı

Cinsel isteksizlik

El ve ayak parmaklarında uyuşukluk

Huzursuz bacak sendromu

Ferritin düşüklüğü tedavisi

Yapılan laboratuvar tetkiki ile fark edilen ferritin düşüklüğü, demir eksikliği ve demir depolarının seviyesinin düşük olduğunu gösterir. Vücutta bulunan mevcut demir miktarının ölçülmesi için yapılan ferritin testinin sonucunda ferritin düşüklüğü saptanması, olası sağlık problemlerinin habercisidir. Bu yüzden öncelikle demir depolarının boş olmasının altında yatan sebep araştırılır. Kanamaya neden olan ülser gibi inflamasyona yol açan hastalıklar ya da yoğun âdet kanamalarının kontrol altına alınması, demir eksikliğinin hızla giderilmesini sağlar. Ancak ferritin düşüklüğü herhangi bir hastalıktan kaynaklanmıyorsa hekimin önerileri doğrultusunda, şurup, damla, kapsül gibi farklı formlarda olan oral demir takviyesi ya da direkt olarak damardan demir alınması olarak tanımlanan, intravenöz demir kullanımı gerekebilir. Bazı durumlarda sadece ek demir takviyesi yeterli olmayacağından, hekim kişinin diyet uygulamasını isteyebilir. Bu diyet genellikle C ve B12 vitamini bakımından zengin beslenme, mayalı ekmek tüketimi, kuru baklagil, yumurta, tavuk, balık, kırmızı et, yeşillik, susam, pekmez, üzüm, fındık, fıstık, kayısı ve dut tüketiminin artırılması yönündedir.

Ferritin yüksekliği nedir?

Ferritin değerinin yüksek olması, vücutta olması gerekenden daha fazla demir mineralinin depolandığını gösterir. Vücuttan doğal yollarla atılamayan demir, çoğunlukla kan transfüzyonu sonrasında artış gösterir. Demir toksisitesine bağlı olarak ciddi organ fonksiyon bozukluklarına ve kalp ve damar sorunlarına yol açabilen ferritin yüksekliği, dikkat edilmesi gereken bir rahatsızlıktır.

Ferritin yüksekliği neden olur?

Ferritin yüksekliği genellikle iltihaplı hastalıklara, kronik hastalıklara, aşırı alkol tüketimine bağlı olarak görülen karaciğer rahatsızlıklarına ve kalıtsal ya da sonradan edinilmiş demir metabolizması bozukluğu olarak tanımlanan hemokromatoz gibi hastalıklara bağlı olarak görülür. Tip 2 diyabet, hipertiroidi, lösemi ve hepatit C ferritin yüksekliğine neden olan diğer rahatsızlıklardır.

Ferritin yüksekliği belirtileri nelerdir?

Ferritin yüksekliği belirtilerinden bazıları şu şekilde sıralanır:

Cinsel isteksizlik

Çarpıntı

Hâlsizlik ve yorgunluk

Karın ve göğüs ağrısı

Eklem ağrısı

Cilt renginde koyulaşma

Kilo kaybı

Ferritin yüksekliği tedavisi

Öncelikle, kişinin vücudunda demir miktarının normal değerlerin üzerinde olmasının altında yatan sebepler araştırılır. Ferritin seviyesinin yüksek olmasına neden olan herhangi bir hastalığın olmaması durumunda hekim, ilaçla vücuttaki demir seviyesinin düşmesini sağlayabilir. Bazı durumlarda yalnızca beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi, ferritin seviyesinin düşmesi için yeterlidir. Bu durumda hekim, belirli bir süre ile kahve, yeşil çay, kalsiyum açısından zengin besinler tüketilmesini; çinko, magnezyum gibi minerallerin alınmasını önerebilir. Ayrıca kan bağışı da vücutta depolanan demirin azalmasını sağlayan bir diğer yöntemdir.

Sağlıklı bir yaşam için siz de düzenli olarak sağlık kontrollerinizi yaptırmayı ihmal etmeyin.